Okulda doğa eğitimi için Doğa ve Çocuk dersleri ve permakültür bahçesi kurulmasına öncülük eden İSTEK Bilge Kağan İlkokulu Müdürü Mustafa Yalçınkaya ve öğretmen Permakültür Kolektifi kurucularından Dilek Yalçın Demiralp ile konuştum.
İSTEK Bilge Kağan Lisesi kurulduğu yıl kardeşim ilk mezunlardan oldu. Florya’da ormana denize yakın konumu ve eğitim ilkeleri ile severek takip ettik Bilge Kağan Okullarının gelişim sürecini.
Bugünkü İlkokul Müdürü Mustafa Yalçınkaya vizyoner, doğasever ve “temel ilkemiz çocukların mululuğu” diyen bir eğitimci. Veli adayı olarak okula gelen İstanbul Permakültür Kolektifi kurucularından Dilek Yalçın Demiralp ile tanışıp dinleyince “Öğretmenimiz olur musunuz?” diye sormuş. Böylece Dilek Hanım önce veli adayı, sonra öğretmen, sonra da veli olmuş.
“Doğa ve Çocuk” derslerinin başlamasının ardından ödüller kazanılmış, okula ait atalık tohumlarının olduğu permakültür bahçesi kurulmuş. Okul müdürü Mustafa Bey “Başka okullarla Tohum Takas Şenliği düzenlemek ve ortak çalışmalar yapmak istiyoruz. Toprakla uğraşmanın bireysel gelişim üzerine sonsuz katkısı var. Her okul imkanları dahilinde mutlaka bu tarz çalışmalara başlamalı.” diyor.
Okulda doğa eğitimi için Doğa ve Çocuk dersi
Okulda doğa eğitimi için “Doğa ve Çocuk” dersi 2014-2015 Eğitim ve Öğretim yılında başlıyor. İlk 2 yıl tüm birinci sınıflar dersi alıyor, sonrasında 1. ve 2. sınıflara haftada 2 ders saati seçmeli olarak veriliyor.
Doğa dersleri ile birlikte Dilek Hanım 4. sınıflara 15 günde bir verilen “Yemek” dersini de vermeye başlıyor. Sonraki yıl seçmeli ders olarak 3. ve 4. sınıflara da haftada 2 ders saati açılıyor. İçeriği genişliyor, çocuklar Yemek dersinde okul bahçesinde yetiştirdiklerini tanıyor, tadıyor, turşuya ve mutfakta kullanılacak malzemelere dönüştürüyorlar.
Okul permakültür bahçesi atalık tohumları
Dersleri veren Dilek Yalçın Demiralp aynı zamanda Türkiye Permakültür Araştırma Enstitüsü eğitmenlerinden. 2012 yılında permakültür tasarım sertifikası almış. İstanbul Permakültür Kolektifi eş kurucusu ve Permablizt İstanbul grubu kurucularından.
Okul yönetiminin desteği ile derse başladığı ilk yılın ikinci döneminde permakültür tasarım ilkelerine göre “anahtar deliği bahçe”yi kuruyor ve öğrenciler ilk olarak iç mekanda tohumdan fide yetiştiriyorlar.
Permakültür bahçesinin oluşum sürecini şöyle anlıyor:
“Fidelerin tohumlarını atalık tohumlardan seçtik ve İstanbul’da şehir hayatındaki bir bahçeye uyum sağlayıp sağlayamayacaklarını gözlemlemek istedik. Sonra anahtar deliği bahçemize yerleştirdik.
İlk yıl börülce, barbunya, domates, mısır, bal kabağı, ayçiçeği, tıbbi nane ektik ve tohumlarını sürdürdük. 4 yıldır artık okulumuzun tohumlarına dönüştüler. Bu yıl aynı alanda tıbbi aynısafa, börülce, barbunya, spagetti kabağı, ayçiçeği, siyah mısır, yerelması, karpuz, kavun, domates, kudret narı, biber, tıbbi nane, pepino var.
2017-2018 Eğitim ve Öğretim yılında ortaokulda da ders verilmeye başlandı ve anahtar deliği bahçenin yan kısmında ortaokul için bir bahçe oluşturduk. Enginar, farklı iki tür domates, patlıcan, çilek, tıbbi aynısafa, iki ayrı çeşit fasulye, altınçilek, kudret narı, şu anda Kütahya Hekim Sinan Tıbbi Bitkiler bahçesinden gelmesi beklenen ekinezya, sivri kekik, tıbbi adaçayı, melisa, züfaotu, biberiye, frenk soğanı, karakafes otu gibi tıbbi bitkiler var.”
Bahçe bakımı ve sürdürülebilirlik için herkes çalışıyor
Hem öğrenciler hem de okul yönetiminin bahçe bakımı ile özel olarak ilgilendiğine değinen Dilek Hanım “Öğrencilerimiz ve bahçe işlerinden sorumlu 1 personel yardımcı olmaya çalışıyor. Yoğun dönemlerde okul müdürlerimiz dahil herkes bahçe ile ilgilenip ekim, dikim ve bitkilerin ilk can suyundan sonraki bakım işlerine yardımcı oluyor. Bahçe çalışmaya başladıktan sonra Vakıf Genel Müdürü dahil hepimizin bir gözü bahçenin üzerinde.
Sistem oturduktan sonra sulama dışında yoğun bir bakım gerektirmiyor, çünkü bahçenin tasarımı buna göre yapıldı. Bitkiler ve yerleşimleri kardeş bitkiler sistemine göre tasarlandı. Bahçe kendi içerisinde bir ahenge sahip.” diyor.
Öğretmenimizin Permakültür Tasarımcısı olması bizim için büyük avantaj
Permakültür etik temelli, sürdürülebilir yaşam yerleşkeleri tasarımı bilimi. Permakültür tasarımıyla kurulan bir sistemde, sistem kendi enerjisini kendi içerisinde üretiyor ve döndürüyor.
Permakültür kelimesi “Permanent Agriculture” kelimelerinden oluşuyor. Tam çevirisi “Kalıcı Tarım” olsa da sadece tarımı içermiyor. Yaşadığımız çevrede etkileşimde bulunduğumuz insan ilişkileri dahil herşeyi içerisine alarak, yerelde bulunan uygulamalarla birleştirerek bir tasarım yapılıyor.
Permakültür bahçesi yapmak için “Permakültür Tasarımcısı”na ihtiyaç olduğunu belirten Okul Müdürü Mustafa Yalçın “Öğretmenimiz Dilek Yalçın Demiralp’in Türkiye Permakültür Araştırma Enstitüsü “Permakültür Tasarım Sertifikası” kursu mezunu olması bizim için büyük avantaj oldu.” diyor.
Permakültür doğayı ve insanı gözetir, ihtiyaçtan fazlasını paylaşır
Permakültür tasarımı soruna değil çözüme, istemediklerimize değil istediklerimize, olumsuza değil olumluya bakar ve odaklanır.
Permakültür kendi ihtiyacını karşılayan, çevresini sömürmeyen, ekonomik olarak uygulanabilir, ekolojik olarak sağlıklı, uzun vadede sürdürülebilir bir sistem tasarım.
Permakültür Tasarımı 3 ana etik ilke üzerine kuruluyor:
1. Doğayı gözetmek
2. İnsanı gözetmek
3. İhtiyaçtan fazlasının paylaşımı / ilk iki ilkeye vakfedilmesi
Okulda doğa eğitimi ile gelen ödüller
Okul Müdürü Mustafa Bey, doğa derslerinin etkilerini anlatırken “2017-2018 Eğitim ve Öğretim yılında katıldığımız UNESCO–SEMEP projesi sunum gününde, bahçemizde yaptığımız sıcak kompost çalışmasının bir evde enerji amaçlı kullanılmasını prototipledik, ayrıca gri su arıtma sistemini de kodlama dersinde modelledik ve bu çalışmalarla En İyi Uygulama, En Ekolojik Uygulama ödüllerini kazandık.” diyor
“Su Kaşifi” programında da ilk 20 okul arasına seçilerek Festival düzenleme hakkı almışlar.
Lego Permakültür Köyü projemiz ile ödül kazandık
Bilim Kahramanları Derneği’nin düzenlediği FIRST LEGO League Jr. Fuarında 4. Sınıf öğrencilerinden oluşturulan “Fantastic Six” takımı, yılın teması olan “Suyun Yolculuğu” araştırmalarını ve robot tasarımlarını fuarda sergileme fırsatı bulmuş.
“Kullandığımız su, kanalizasyon yerine daha iyi bir yere gidebilir.” fikriyle oluşan projede öğrenciler bir permakültür köyünün Lego modelini tasarlayarak suyun daha verimli kullanımına dikkat çekmiş. Lego modelin parçalarını hareketlendirerek “Akıllı Modelimizin İnanılmaz Hareketi” ödülünü kazanmışlar.
Bu projelerde öğretmenler ve öğrenciler ortak çalışmış ve ihtiyaç duyduklarında bahçedeki kaynaklardan yararlanmışlar.
Babama söyleyeceğim toprak ev yapsın 🙂
“Dedemin bahçesi var, ben de öğrenmeliyim” diyerek “Doğa ve Çocuk” dersini seçen bir öğrenci, yaz tatilinde bahçıvana yardım etmiş ve bahçıvan bu kadar bilgiyi bu yaşta nasıl öğrendiğine hayret etmiş.
Bir başka öğrencinin babası müteahit, ağabeyi inşaat mühendisi. Toprak konusu işlenirken, toprak yapıları o kadar çok beğenmiş ki, “Babama ve ağabeyime söyleyeceğim, artık toprak yapılara dönsünler, beton bu kadar yeter.” demiş.
Çocuklarımızın doğa ile bağ kurması için neler yapabiliriz?
Okulda doğa eğitimi için dersler veren Dilek öğretmene ebeveynlere ve eğitimcilere önerilerini sordum. “Doğadaki Son Çocuk ve Ekofobiyi Aşmak kitaplarını okuyarak başlayabilirler.” diye söze başlayıp şöyle devam etti.:
“Günümüzde ne yazık ki doğa ile bağlarımızı kopartarak, sanal ortamlar ya da insan eliyle oluşturulmuş ortamlarda yaşıyoruz. Doğa adına bildiğimiz yerler bile insan eliyle oluşturulmuş park ve bahçelerden, yer yer onların içerisinde yeralan betonlardan öteye gidemiyor.
İnsan da doğanın içerisindeki bir çiçek, bir böcek, bulut gibi onun parçası ve ne yazık ki bunu unutarak, herşeye hükmettiğimiz gibi doğaya da hükmedebileceğimiz inancına kapılıyoruz. Doğa böyle olmadığını bize doğal afetlerle hatırlatıyor. Bu durumlarda nasıl ayakta kalabileceğimizi, nasıl sistemler kurmamız gerektiğini, insan ve diğer canlılarla iletişim ağlarımızı nasıl gözden geçirebileceğimizi yeniden öğrenmemiz gerekiyor.
Aksi halde “doğa yetersizliği sendromu” ile yetişen nesiller ortaya çıkıyor ve bu nesiller doğadan korkarak, korkularını farklı şekillere dönüştürüyor, sağlıklarını bozuyorlar.
Sağlıklı nesiller yetiştirmek istiyorsak, bunun başlangıcı doğayı tanıma eğitiminden geçiyor.”
* * * * * *
İSTEK Bilge Kağan İlkokulu “Okulda doğa eğitimi için neler yapılabilir?” sorusuna oldukça iyi bir örnek. Konuya önem ve destek veren İlkokul Müdürü Mustafa Yalçınkaya ve gönülden çalışan öğretmen Dilek Yalçın Demiralp‘e tebrik ve teşekkürlerimiz sundum.
Mustafa Bey ve Dilek Hanım 2 Temmuz 2018’de Karnaval.com radyo Baby Joy’da yayınlanan Yeşil Çocuk programında konuğum oldular.
Programı dinlemek için: karnaval.com/programlar/yesil-cocuk
Daha fazla bilgi için: www.istek.k12.tr/bilge-kagan-kampusu ve istanbulpermakulturkolektifi.org adreslerini ziyaret edebilirsiniz.